Πριν την Έξοδο:

Πριν την έξοδο:

Στα Μαρκάτα που γεννήθηκα, ένα χωριό της Πυλάρου τη μόνη στενοχώρια που δεν είχαμε ήταν το πώς να αδυνατίσουμε, αφού είμαστε όλοι πετσί και κόκκαλο σαν τσίροι. Όλες οι υπόλοιπες στενοχώριες και προβλήματα υπήρχαν προπαντός η ανεύρεση τροφής στα μαύρα χρόνια της Ιταλικής κατοχής. Βλέπε τα χαρτονομίσματα που κυκλοφορούσαν στην Κεφαλληνία και σε όλα τα Ιόνια νησιά, της εποχής του 1941-43

Η αμβροσία,

Όταν επισκεπτόμουν το σπίτι της νόνας* μου όπου έμενε η θεία μου πάντοτε με φίλευε ξερή μπομπότα. Είχε κρυμμένα δυο κούτσουρα που λαγοκοιμόταν στη χόβολη, γιατί δεν υπήρχαν σπίρτα παρά πυριόβολος, τα φύσαγε, πρώτα έβγαζαν σπίθα, μετά έβγαζαν φλόγα, το φύσημα της έφερνε ζαλάδα κρατιόταν από την πλάτη μιας ψάθινης παλιάς καρέκλας καφενείου, αυτή που της είχε κάνει δώρο όταν έκλεισε το καφενείο ο γείτονας ένεκα που δεν ήθελε να συνεργαστεί με τους Ιταλούς. Μια καρέκλα που κάποτε είχε επιδιορθώσει ένας πλανόδιος καρεκλάς με καινούργιο ψαθί χρώματος πράσινο και αχυρένιο, που κι αυτό είχε ξεφτίσει, από την πλάτη αυτής κρατιόταν για να μην πέσει. Πιο εκεί μια τρίποδη μαυρισμένη από τα χρόνια πυροστιά, με το ένα της ποδάρι ζαβωμένο από μια κλωτσιά που είχε φάει για να χωρέσει ένα πιο χοντρό κούτσουρο, το ποδάρι ισορροπούσε με τη βοήθεια μιας ξασπρισμένης πέτρας που είχε πεταχτεί από τα έγκατα της γης από ένα φουρνέλο όταν έκοβαν τον δρόμο, που τώρα είχε μαυρίσει απ’ τον καπνό. Έβαζε την πυροστιά πάνω από τη φλόγα και πίθωνε το τηγάνι, ξεκρέμαγε απ’ τον τοίχο μια χάλκινη κουτάλα, που είχαν γανώσει πλανόδιοι γανωματήδες ηπειρώτες, έβγαζε από το πήλινο πιθάρι αυτό που χωρούσε τρεις παλιάτσες* λάδι, μια κουταλιά που είχε πήξει από το κρύο του χειμώνα σε ένα χρώμα πράσινο με άσπρες πίκες, με προσοχή μην μπει βαθειά η κουτάλα και πιάσει μούργα από τον πάτο του πιθαριού, το έβαζε στο τηγάνι εκεί τηγάνιζε την ξερή μπομπότα. Ο καπνός από τα κούτσουρα της κοκκίνιζε τα μάτια. Έμοιαζε σα να κλαίει, τα δάκρυα έπεφταν στο τηγάνι, τότε το λάδι τσίριζε για τις ανθρώπινες σταγόνες που χανόταν χωρίς να έχουν τη δύναμη της συμπόνιας από άλλες ανθρώπινες καρδιές, μα ούτε και τη δύναμη να μουσκέψουν την μπομπότα, να χορτάσουμε. Μαζί τρώγαμε την τηγανιτή μπομπότα και ήταν τόσο λίγη!
Στο σπίτι μας το αλάτι ήταν μαυρόασπρο χοντρό βρώμικο, λες και είχε βγει από μνήματα, το τρίβαμε πάνω στο τραπέζι με μια μπουκάλα της μιας πίντας* και καρτεζί*. Η καλαμποκίσια πουλέντα* όταν υπήρχε, ήταν μια αμβροσία των θεών, ζεστή, ζεστή ν’ αχνίζει στην παγωνιά του χειμώνα, σε μια οικογενειακή φτωχή ζεστή θαλπωρή, ανάμεσα στα τρία μικρά παιδιά αυτός που κατόρθωνε να γλύψει την παδέλα* ήταν ο τυχερός. Κι όταν καμιά κότα έκανε αυγό, ε! κάναμε μια τρυπίτσα στο τσόφλι με ένα βελόνι αυτό που ξεκουραζόταν πάνω στο ροκέλο*, και το πίναμε ζεστό ωμό έτσι όπως ήταν. Την κότα την φυλάγαμε για τον άρρωστο μπάρμπα με το χτικιό. Ένα πικιόνι εμαγιέ, χίλιο- χτυπημένο με μαύρες πληγές, με αυτό πίναμε το λαχανόζουμο κάθε πρωί με μια κουταλιά λάδι. Με το σίκλο βγάζαμε νερό από τη στέρνα γεμίζαμε την πινιάτα* να έχουμε να πίνουμε, την σκεπάζαμε με μια παλιά σανίδα που από την πολυκαιρία είχε ρυτιδώσει σε ένα χρώμα σαν λασπωμένη γη.
Μαζεύαμε τα παπανούρια*, τις καφκαλίδες*, κάθε άνοιξη για τσιγαρίδια*, τις βρούβες από τις άκρες του δρόμου, προσέχαμε να μην τις έχουν κατουρήσει οι σκύλοι, τα αγριόχορτα για λαχανόζουμο τον χειμώνα, οι βλαστοί από τις περγουλιές για αλιάδα, ακόμα και οι μπομπόλοι* κάθε πρωτοβρόχια τσιγαριστοί. Τα κυδώνια, τα άγουρα τα κάναμε τσιγαριστά, γεμιστές τομάτες όταν υπήρχαν με πλιγούρι, κοφτό, ή τραχανά, στην τσερέπα*, το πιτοπούλι* στη χόβολή πάνω στη γωνιά.
Είχαμε κι ένα όνειρο, πότε θα φάμε μια πουλέντα* με σταρένιο αλεύρι.
Έφυγα, για να μην τα θυμάμαι, όμως αυτά έρχονται στη μνήμη μου, γιατί; Ούτε κι εγώ ξέρω, όχι, δεν τα αναπολώ, εκτός από τη φύση, αλλά το είναι μου διαμαρτύρεται για τον βασανισμό των αθώων παιδιών της εποχής εκείνης, για την πείνα, για την δυστυχία που φέρνουν οι πόλεμοι, μια κατάσταση η οποία σήμερα επαναλαμβάνεται, σε διάφορα μέρη του πλανήτη, μα και για τον κομφορμισμό της σημερινής κοινωνίας, σε μυωπική, υλιστική, υπερκαταναλωτική σκλαβιά.


Γαβριήλ Παναγιωσούλης, Νέα Υόρκη

Γλωσσάριο:
Νόνα = γιαγιά.
Πίντα = μέτρο για υγρά, 16 ουγγιές.
Καρτεζί = ένα τέταρτο.
Παλιάτσα = μέτρο για υγρά 16 πίντες.
Πουλέντα = κουρκούτι.
Παδέλα = πήλινη χύτρα.
Πικιόνι = κύπελο.
Πινιάτα = μεγάλη χάλκινη κατσαρόλα.
Παπανούρια = τα χόρτα που βγάζουν τις παπαρούνες .
Καφκαλίδες = αγριόχορτα φαγώσιμα.
Τσιγαρίδια = χόρτα γιαχνιστά.
Τσερέπα = μόνο το καπάκι από φουρνάκι φτιαγμένο από πηλό και μαλλί γίδας.
Πιτοπούλι = καλαμποκίσιο αλεύρι με νερό και ψημένο στη γωνιά στη χόβολη.
Γωνιά = μαγειρείο, κουζίνα
Μπομπόλοι = κοχλίες.
Ροκέλο = κουβαρίστρα.
Σίκλος = κουβάς.